गट १--श्लोक क्र ८
नारीणां भूषणं पतिः।
पृथिवीभूषणं राजा
विद्या सर्वस्य भूषणम्।।८।।
✓ पदच्छेद--
नक्षत्रभूषणम्, चन्द्र:, नारीणाम् , भूषणम् , पति:, पृथिवीभूषणम् ,राजा, विद्या, सर्वस्य , भूषणम्।
✓ शब्दार्थ--
१) नक्षत्रभूषणम् > नक्षत्रभूषण (नपुं,समास:)
• नक्षत्राणां भूषणम्।
=नक्षत्रांचे आभूषण
= नक्षत्रों का आभूषण
= Ornament of the constellations
२) चन्द्र: > चन्द्र (पुं)--
=चंद्रमा
= चंद्र
= The moon
३) नारीणाम् > नारी (स्त्री)--
= स्त्रियांचे
= नारियों का
= Of women
४) भूषणम् > भूषण (नपुं)--
=भूषण/आभूषण
= आभूषण
= Ornament
५) पति: > पति (पुं)--
= पती
= पति
= The husband
६) पृथिवीभूषणम् > पृथिवीभूषण (नपुं, समास:)--
• पृथिव्या: भूषणम् ।
= पृथ्वीचे भूषण
= पृथ्वी का भूषण
= The ornament of the earth
७) राजा > राजन् (पुं)--
= राजा
= राजा
= The king
७) विद्या (स्त्री)--
= विद्या
= विद्या
= Knowledge
८) सर्वस्य > सर्व (पुं)--
= सर्वांचे
= सब का
= Of all
✓ प्रश्न--
१) चन्द्र: केषां भूषणम्?
२) नारीणां भूषणं किम् ?
३) पृथिव्या: किं भूषणम् ?
४) सर्वस्य भूषणं किम् ?
✓ अन्वय--
चन्द्र: नक्षत्रभूषणम् (अस्ति)। पति: नारीणां भूषणम् (अस्ति)। राजा पृथिवीभूषणम् (अस्ति)। विद्या सर्वस्य भूषणं (भवति)।
✓ समश्लोकी--
नक्षत्रांचे भूषण चंद्र,
पति भूषण नारींचे |
पृथ्वीचे भूषण राजा,
विद्या भूषण सर्वांचे ||
✓ अर्थ–
१) मराठी अर्थ--
सर्व नक्षत्रांचे भूषण चंद्र आहे, स्त्रियांचे भूषण पती आहे, पृथ्वीचे भूषण राजा आहे तर विद्या हे सर्वांचेच भूषण आहे.
२) संस्कृतार्थ:--
सर्वेषु नक्षत्रेषु चन्द्र: मुख्य, तथा अपरिमितेन ओजसा राजते अत: स: नक्षत्राणां भूषणम् इति कवि: मन्यते । स्त्रीणां भूषण पति: एव अस्ति । नृप: पृथिव्या: भूषणम् अस्ति । तथापि विद्या सर्वेषां भूषणम् अस्ति । अत: विद्या एव सर्वेषु भूषणेषु श्रेष्ठा वर्तते ।
३) हिंदी अर्थ–
नक्षत्रों का भूषण चंद्रमा है , नारियों का आभूषण पति है , पृथ्वी का आभूषण राजा है और विद्या सब का भूषण है ।
४) English Meaning--
The moon is the ornament of the constellations, the husband is the ornament of women, the king is the ornament of the earth, whereas knowledge is the ornament of all.