गट १--श्लोक क्र १६
✓ पदच्छेद--
गते, शोक: , न, कर्तव्य:, भविष्यम्, न ,एव, चिन्तयेत् , वर्तमानेन, कालेन, वर्तयन्ति, विचक्षणा:।
✓ शब्दार्थ--
१) गते > गत (वि)--
= गेलेल्या काळाचा
= बीते हुए कल का
= Past
२) शोक: > शोक(पुं)--
= शोक किंवा दुःख
= शोक
= Repentence/lamentation
३) न (अ)--
= नाही
= नही
= Not
४) कर्तव्य:> कर्तव्य (वि)--
= केला पाहिजे
= करना है / करना चाहिये ।
= Should do
५) भविष्यम् > भविष्य (नपुं)--
= भविष्याचा
= भविष्य का
= Happening in future
६) एव (अ)--
= ही
= च
= Verily
७) चिन्तयेत् > चिन्त् (१० प)--
= विचार करावा
= विचार करना चाहिये ।
= Should think
८) वर्तमानेन > वर्तमान (वि)--
= वर्तमान
= वर्तमान
= The present
९) कालेन > काल (पु)--
= काळानुसार
= काल के अनुसार
=According to time
१०) वर्तयन्ति> वृत् (१०प)--
= वागतात
=बर्ताव करता है/कार्य करता है ।
= Behave/go by
११) विचक्षणा:> विचक्षण (पुं)--
= बुद्धिमान लोक
= बुद्धिमान लोग
= The intelligent
✓ प्रश्न--
१) कस्मिन् विषये शोक: न कर्तव्य:?
२) भविष्यविषये किं न करणीयम्?
३) विचक्षणा: कथं वर्तयन्ति?
✓ अन्वय–
[ जनेन ] गते शोक: न कर्तव्य: | [ जन:] भविष्यम् [अपि ] न चिन्तयेत् | [ यतो हि ] विचक्षणा: वर्तमानेन कालेन एव वर्तयन्ति |
✓ समश्लोकी--
शोक न करी गतकाळालाचा |
चिंता न करी भविष्याची |
वर्तमानातच वावरतो |
विचक्षण, बुध्दिवान ||
✓ अर्थ--
१) मराठी अर्थ--
गेल्याचा शोक करू नये व भविष्याचा विचार करू नये. पंडित (विचारी) लोक नेहेमी वर्तमान काळाचा विचार करतात.
२) संस्कृतार्थ:--
गतस्य शोक: अनुचित: । यत: शोकेन न गतं वस्तु अधिगन्तुं शक्यते । भविष्यस्य चिन्ता अपि व्यर्था । यत: चिन्तया भविष्यं परिवर्तितुं न शक्यते । अत: ज्ञानीजना: वर्तमाने एव विचरन्ति । ते वर्तमानकाले कथं वर्तितव्यं इति चिन्तयन्ति ।
३) हिंदी अर्थ–
बीते हुए ( समय ) का शोक नहीं करना चाहिए और भविष्य की चिन्ता नहीं करनी चाहिए, बुद्धिमान तो वर्तमान काल जैसाही बर्ताव करते हैं |
४) English Meaning--
One should not lament about what is past, nor should one keep thinking about the future. The intelligent people go by only the present time.