गट १--श्लोक क्र ५
सज्जनै: सह सङ्गति:।
सेवा विवेकिभूपस्य
दु:खनिर्मूलनं त्रयम्।।५।।
✓ पदच्छेद--
सुभाषितरसास्वाद:, सज्जनै:, सह, सङ्गति:, सेवा, विवेकिभूपस्य, दु:खनिर्मूलनम्, त्रयम्।
✓ शब्दार्थ--
१) सुभाषितरसास्वाद: > सुभाषितरसास्वाद (पुं, समास:)
• सुभाषितस्य रस: सुभाषितरस:।
• सुभाषितरसस्य आस्वाद: सुभाषितरसास्वाद:।
= सुभाषितांच्या रसाचा आस्वाद
= सुभाषितों के रसों का आस्वाद
= Appreciation of Subhashitas.
२) सज्जनै: > सज्जन (पुं)--
= सज्जनांच्या
= सज्जनों के
= (With) good people
३) सह (अ)--
= बरोबर
= साथ
= With
४) सङ्गति: > सङ्गति (स्त्री)--
= संगत करणे
= संगत ( करना )
= Association
५) सेवा (स्त्री)
=सेवा
= सेवा
= Service
६) विवेकिभूपस्य > विवेकिभूप(पुं , समास:)--
• भुवं भूमिं पाति रक्षति इति भूप: राजा।
• विवेकी चासौ भूपश्च विवेकिभूप:।
= विवेकी राजाची
= विवेकपूर्ण राजा की
= Of a wise/judicious king
७) दु:खनिर्मूलनम् > दु:खनिर्मूलन (नपुं, समा.)--
• दु:खं निर्मूलयति इति।
= दु:खाचे निर्मूलन करणाऱ्या
= दुःख का निर्मूलन (करते है )
= Eradicator of sorrows
८) त्रयम् > त्रय (नपुं)
= तीन गोष्टी
= तीनों
= Triad
✓ प्रश्न--
१) कवि: कस्य आस्वादम् इच्छति?
२) केन सह सङ्गति: करणीया?
३) राजा कीदृश: भवेत्?
४) एतानि त्रीणि किं निर्मूलयन्ति?
✓ अन्वय--
सुभाषितरसास्वाद:, सज्जनै: सह सङ्गति:, विवेकिभूपस्य सेवा (एतत्) त्रयं दु:खनिर्मूलनं (करोति)।
✓ समश्लोकी--
सुभाषितांचा रसास्वाद
अन् सज्जनांची संगती ।
विवेकी राजाची सेवा
हे दुःखोन्मूलक होती ।।
✓ अर्थ--
१) मराठी अर्थ--
सुभाषितांच्या रसाचा आस्वाद, सज्जनांबरोबर संगत व विवेकी राजाची सेवा या तीन गोष्टी दु:ख समूळ नाहीसे करतात.
२) संस्कृतार्थ:--
सुभाषितानां आस्वादेन मन: प्रसन्नं भवति । सज्जनसङ्गति: योग्यं मार्गं दर्शयति । विवेकिभूप: गुणविकासाय साहाय्यं यच्छति । अत: सुभाषितरसास्वाद:, सज्जनसङ्गति:, विवेकिभूपस्य सेवा च त्रीणि वस्तूनि दु:खानि समूलम् उन्मूलयन्ति । मानवान् सुखिन: कुर्वन्ति ।
३) हिंदी अर्थ–
सुभाषितों के रसों का आस्वाद , सज्जनों की संगत और विवेकपूर्ण राजा की सेवा , यह तीनों सही में दुःखों का निर्मूलन करते है ।
४) English Meaning--
Appreciation of Subhashitas, association with good people, and service to a wise/judicious king -- this triad is truly the eradicator of sorrows.