गट १--श्लोक क्र १७
वृथा तृप्तस्य भोजनम् ।
वृथा दानं समर्थस्य
वृथा दीपो दिवापि च।।१७।।
✓ पदच्छेद–
वृथा, वृष्टि:, समुद्रेषु, वृथा, तृप्तस्य, भोजनम्, वृथा, दानम्, समर्थस्य, वृथा, दीप:, दिवा, अपि, च।
✓ शब्दार्थ--
१) वृथा (अ)--
= व्यर्थ
= व्यर्थ
= Unnecessary/fruitless
२) वृष्टि:> वृष्टि (स्त्री)--
= पाऊस
=वर्षा/बरसात
= Rain
३) समुद्रेषु > समुद्र (पुं)--
= समुद्रात
=सागर में
= In the oceans
४) तृप्तस्य > तृप्त (पुं)
= तृप्ताला
=तृप्त ( आदमी ) को
= Of the satiated/contented
५) भोजनम् > भोजन (नपुं)--
= भोजन
=भोजन/खाना
= Meal
६) दानम् > दान (नपुं)--
= दान
=दान
= Charity
७) समर्थस्य > समर्थ (पुं)
= सधन व्यक्तीला
=सधन व्यक्ती को
= To the wealthy
८) दीप:> दीप(पुं)--
= दिवा
=दीप
= Lamp
९) दिवा (अ)--
= दिवसा
=दिन में
= In the day
१०) अपि(अ)--
= सुद्धा
=भी
=
११) च (अ)--
= आणि
=और
= And
✓ प्रश्न--
१) कुत्र वृष्टि: वृथा?
२) कस्य भोजनम् वृथा?
३) समर्थस्य विषये किं व्यर्थम् ?
४) दीप: कदा वृथा?
✓ अन्वय–
समुद्रेषु वृष्टि वृथा ( अस्ति | न कोपि लाभ: तस्या: | ) तृप्तस्य भोजनम् वृथा ([अस्ति | न कोपि लाभ: तस्य | ) समर्थस्य दानम् वृथा {अस्ति | ) दीप:, च अपि दिवा वृथा {अस्ति | )
✓ समश्लोकी--
व्यर्थ वृष्टी समुद्रात,
व्यर्थ तृप्तास भोजन।
व्यर्थ धनिकास दान,
तसेच दिवा जळे दिवी।।
✓ अर्थ--
१) मराठी अर्थ–
समुद्रात पाऊस पडणे व्यर्थ आहे, तृप्त झालेल्याला भोजन देणे व्यर्थ आहे, समर्थाला केलेल्या दानाचा उपयोग नाही तसेच दिवसा दिवा पेटवणे व्यर्थ आहे.
२) संस्कृतार्थ:--
वृष्टि: यदि सलिलपूर्णे समुद्रे भवति तर्हि तस्या: उपयोग: नास्ति। तृप्ताय यदि पुन: भोजनं दीयते तर्हि तस्य बुभुक्षाभावात् तत् व्यर्थमेव। अर्थदृष्ट्या समर्थाय यदि दानं दीयते तर्हि तदपि व्यर्थमेव। तथैव दिवसे यदा प्रभूत: सूर्यप्रकाश: अस्ति तदा दीपप्रज्वालनं कृतं चेत् तदपि न उपयोगाय।
३) हिंदी अर्थ–
सागर में वर्षा/बरसात व्यर्थ है , तृप्त व्यक्ती को भोजन (देना ) व्यर्थ है , धनिक व्यक्ती को दान (देना ) व्यर्थ है और दिन में दीप का जलना व्यर्थ है ।
४) English Meaning-- Rains over the oceans are fruitless, so also giving meals to the satiated, charity to the wealthy and lighting lamps in the daytime.